Welke neurobiologische en psychotherapeutische interventies zijn aangewezen?
Suïcidale gedachten en gedrag kunnen en dienen behandeld te worden. Idealiter bestaat de behandeling uit een combinatie van onderbouwde interventies.
Richtlijn detectie en interventies bij suïcidale gedachten en gedrag
Vaak komt suïcidaliteit samen voor met andere psychische problemen, maar het moet ook specifiek behandeld worden. Een goede opvang en behandeling van suïcidale personen is van cruciaal belang om suïcidaal gedrag te voorkomen.
De richtlijn 'Detectie en interventies bij suïcidale gedachten en gedrag' en de bijhorende e-learningwebsite SP-reflex bevatten aanbevelingen voor het behandelen van suïcidaliteit. Op deze pagina worden kort de belangrijkste elementen aangehaald.
Behandelplan en behandelsetting
Een behandelplan is een plan dat de hulpverlener bij aanvang van de behandeling in samenspraak met de suïcidale persoon (en mogelijks ook naasten) opmaakt. In dit plan omschrijf je de huidige suïcidale toestand en hulpvraag van de persoon; de behandelsetting en de geplande interventies. Daarnaast vermeld je hoe naasten betrokken worden en welke follow-up interventies gepland worden.
Wanneer men een opname overweegt, is het essentieel om de voordelen af te wegen tegen de nadelen, in dialoog met de betrokkene en eventuele naasten.
- Enerzijds is een opname geen garantie dat het suïciderisico zal afnemen of dat de persoon niet zal overlijden door suïcide. Wanneer niet geïndiceerd kan een opname bovendien stigmatiserend werken of afhankelijkheid van hulpverlening creëren.
- Anderzijds kan een opname wel tijdelijk rust bieden en de mogelijkheid om intensief te werken aan onderliggende psychische problemen, risicofactoren en beschermende factoren binnen een gestructureerde, veilige omgeving.
Houd bij een vraag naar opname zeker rekening met volgende factoren:
- De ernst van de suïcidale gedachten en plannen
- De aanwezigheid van een ernstige psychische of fysische problematiek en zorgbehoeften
- Persoonskenmerken (bv. impulsiviteit, agitatie, oordeelsvermogen, autonomie, houding t.o.v. hulpverlening)
- Beschikbaarheid en draagkracht van het steunsysteem
Soms weigert de persoon opname of zijn er geen opnameplaatsen beschikbaar. In die situaties zijn alternatieven, follow-up en continuïteit van zorg van extra belang. Mogelijke alternatieven voor opname zijn het voorzien van ambulante hulp, inschakelen van een mobiel crisisteam of aanbieden van psychiatrische thuiszorg. Bovendien kunnen naasten – indien hun draagkracht het toelaat - betrokken worden om de veiligheid in de thuisomgeving te verhogen (bv. goed opbergen van medicatie of andere middelen) en extra nabijheid te bieden. Een goede ondersteuning van de naasten en erkenning van de emotionele belasting voor hen is hierbij echter cruciaal.
Safety Planning
Een Safety Plan is een plan dat je als hulpverlener samen met de suïcidale persoon kan opstellen om een mogelijke crisis beter te overbruggen. Een Safety Plan is gebaseerd op cognitief therapeutische technieken.
Interventies
Neurobiologische interventies
Gezien de sterke link tussen suïcidaliteit en psychiatrische problematieken kunnen neurobiologische interventies (waaronder psychofarmaca en neurostimulatie), die bedoeld zijn voor de behandeling van deze stoornissen ook bijdragen aan de behandeling van suïcidaliteit.
De beslissing om te starten met een neurobiologische interventie moet altijd zorgvuldig worden overwogen.
Aangezien medicatie gebruikt kan worden als middel tot zelfdoding is het essentieel dat er met de persoon en de omgeving duidelijke afspraken worden gemaakt over medicatiebeheer en medicatie-inname, zeker wanneer er sprake is van acute suïcidaliteit.
Voor de behandeling van suïcidaal gedrag zijn (onder bepaalde voorwaarden en bij bepaalde doelgroepen) volgende neurobiologische interventies werkzaam gebleken:
- Medicatie: antidepressiva, clozapine en lithium
Ketamine en esketamine lijken veelbelovend als acute behandeling voor suïcidale gedachten en een depressieve stoornis in urgente situaties. Maar meer onderzoek is nodig om het gebruik van deze middelen om het suïciderisico te beperken te kunnen aanbevelen in de praktijk. - Neurostimulatie: elektroconvulsietherapie en repetitieve transcraniële magnetische stimulatie
Psychotherapeutische interventies
Steeds meer wetenschappelijke studies wijzen uit dat psychotherapeutische interventies kunnen helpen bij het omgaan met suïcidale gedachten en het voorkomen van suïcidaal gedrag.
Een aspect van psychotherapie dat recent meer aandacht heeft gekregen in de wetenschappelijke literatuur is de link tussen suïcidaliteit en de therapeutische relatie.
Een robuuste therapeutische relatie die al vroeg tot stand wordt gebracht, wordt gelinkt aan verminderde suïcidale gedachten en suïcidepogingen en dit ongeacht de therapeutische strekking.
Volgende interventies toonden in onderzoek reeds goede resultaten in de preventie van zelfbeschadigend gedrag en/of suïcidepogingen bij volwassenen:
- Cognitieve (gedrags)therapie
- Dialectische gedragstherapie
- Probleemoplossingtherapie of oplossingsgerichte therapie
- Suïcide-specifieke op mindfulness gebaseerde cognitieve training (MBCT-S) en Toekomstgerichte Training.
Deze tools kunnen helpen
Volgende zelfhulp tools werden ontwikkeld voor personen met zelfmoordgedachten. Deze tools kunnen samen met de betrokkene gebruikt worden tijdens de therapie en/of daarbuiten. Ze zijn geen op zichzelf staande behandelingen, maar kunnen gebruikt worden als hulpmiddel om de persoon te leren omgaan met zelfmoordgedachten.
Think Life
Think Life is een online zelfhulpcursus die je helpt om beter te leren omgaan met je zelfmoordgedachten.
BackUp
De app BackUp biedt houvast bij zelfmoordgedachten en helpt een crisis te overbruggen
On Track Again
De webpagina On Track Again helpt jongeren opnieuw op weg na een zelfmoordpoging.
Safety Plan
Een Safety Plan helpt personen met zelfmoordgedachten om in zeven stappen een suïcidale crisis te overbruggen.
Professionele hulp vinden
Je voelt je niet goed in je vel en vreest dat je er zelf niet uit zal geraken? Verschillende mensen staan klaar om te luisteren en samen mogelijkheden te verkennen.
Help! Mijn kind denkt aan zelfmoord
Een website met informatie en tips voor ouders rond het omgaan met de zelfmoordgedachten van hun kind.
Nood aan ondersteuning?
Kom je in contact met een suïcidale persoon en wil je graag even afstemmen over de aanpak? Dan zijn er twee mogelijkheden:
ASPHA
Je bent bezorgd om een patiënt en je wil zo snel mogelijk met iemand hierover praten? Dan kan je terecht de ASPHA hulplijn. ASPHA staat voor Advies SuïcidePreventie voor Huisartsen en Andere hulpverleners. Je kan er terecht voor advies over het begeleiden van suïcidale personen, hun omgeving en nabestaanden van zelfdoding.
Suïcidepreventiewerking van de Centra voor Geestelijke Gezondheid
Voor minder urgente vragen of voor vragen die gelinkt zijn aan een bepaalde provincie of regio kan je voor een telefonisch of online consult ook terecht bij de Suïcidepreventiewerking van de Centra voor Geestelijke Gezondheid. Samen met jou bespreken ze de situatie en denken mee na over te zetten stappen.
Ondersteuning door ASPHA
ASPHA staat voor Advies SuïcidePreventie voor Huisartsen en Andere hulpverleners. Je kan ASPHA telefonisch contacteren, alsook via mail.
- Elke werkdag tussen 9u en 21u
- Ook via mail
- Voor hulpverleners
Ondersteuning door CGG-SP
- Advies en consult
- Ondersteuning bij een suïcidepreventiebeleid
- Participatie in de netwerken Geestelijke Gezondheid i.k.v. zorgcontinuïteit
- Vormingen aan intermediairs
- In elke provincie